بخشی از کتاب:

جود و عدل از ديدگاه اخلاق فردی

 علمای اخلاق جود را از عدل بالاتر دانسته‏ اند، اما علی مرتضی (عليه السلام) در كمال صراحت می‏ گويد عدل به اين دليل و اين دليل از جود بالاتر است. البته اين دو نظر از دو زاويه و دو ديدگاه است، اگر تنها از جنبه‏ فردی و اخلاق شخصی مطلب را مطالعه كنيم، جود از عدل بالاتر است. از نظر ملكات اخلاقی، ملكه جود و ايثار بالاتر است از ملكه عدالت، زيرا شخص‏ عادل از آن جهت كه شخصاً و از نظر اخلاق شخصی و فردی عادل است، در اين‏ حد از كمال انسانی است كه به حق ديگران تجاوز نمی‏ كند، مال كسی را نمی‏ برد، متعرض ناموس كسی نمی‏ شود، اما آنكه جود می ‏كند و ايثار می‏ نمايد، نه تنها مال كسی را نمی ‏برد بلكه از مال خود و دسترنج خود به‏ ديگران جود می ‏كند، نه تنها نوبت كسی را نمی‏ گيرد، نوبت خود را هم‏ احياناً به ديگران می ‏دهد، نه تنها بر كسی جراحتی وارد نمی ‏آورد، بلكه دربيمارستانها و ميدانهای جنگ و در كلبه‏ ها و خانه ‏های بينوايان به سر وقت‏ بيماران و مجروحين می‏ رود، دارويی به كامشان می ‏ريزد، مرهمی به جراحتشان می‏ گذارد، مجاناً شغل پرستاری بيماران را برای خود انتخاب می ‏كند، نه‏ تنها خون كسی را نمی‏ ريزد، بلكه حاضر است خون خود را فدای خير جامعه كند. پس از نظر ملكات اخلاقی و صفات شخصی البته جود از عدل بالاتر است، بلكه طرف قياس نيستند.

  عدل و جود از نظر اجتماعی

اما از نظر زندگی اجتماعی چطور؟ از نظر زندگی اجتماعی و از جنبه عمومی‏ كه افراد اجتماع را به صورت يك واحد در می ‏آورد، از اين نظر كه بنگريم‏، می ‏بينيم كه عدل از جود بالاتر است.

عدل در اجتماع به منزله پايه ‏های ساختمان است و احسان از نظر اجتماع به‏ منزله رنگ آميزی و نقاشی و زينت ساختمان است. اول بايد پايه درست‏ باشد بعد نوبت به زينت و رنگ آميزی و نقاشی می‏ رسد. اگر ” خانه از پای بست ويران است “، ديگر چه فايده كه ” خواجه دربند نقش ايوان ” باشد؟ اما اگر پايه محكم باشد، در ساختمان بی نقاشی و بی رنگ آميزی هم‏ می‏ توان زندگی كرد. ممكن است ساختمان فوق العاده نقاشی خوب داشته باشد و ظاهرش جالب باشد، اما چون پايه خراب است، يك باران كافی است آن را بر سر اهلش خراب كند.